چشم دنیا خیره به کاروانسرای چمشک - وبلاگ عصر نو

به گزارش وبلاگ عصر نو، کاروانسرای چمشک در شهرستان پلدختر از ویژگی های معماری ممتازی برخوردار است، این کاروانسرا تنها کاروانسرای سه حیاطه ایران به شمار میرود.

به گزارش وبلاگ عصر نو، خشت به خشت و رج به رج آجرهای کاروانسراهای ایرانی حکایت از خستگی پیران پا خسته و در راه مانده ای دارد که از خوز و خوارزم تا جور و جاجرم و از ماوراءالنهر تا بین النهرین به منظور زیارت، سیاحت و تجارت، سفر می کردند.

از زمانی که چاپارخانه های هخامنشی در ایران شکل گرفت تا هنگامی که اندیشه ساخت 999 کاروانسرا در ایران به فکر شاه عباس صفوی خطور کرد، بیش از 20 قرن ایرانیان با اقامتگاه های بین راهی آشنا و مانوس بودند.

این اقامتگاه ها که در عصر صفوی با نام کاروانسرا شناخته می گردد و شکوه معماری ایرانی - اسلامی را به تصویر می کشد در نوع خود گونه ای از معماری به شمار می رفت که صرفاً برای استراحت یا اقامت موقت مسافران یا کاروانیان احداث شده بود و بر اساس نوع اقلیم، پلان و مصالح آن متفاوت بود.

ورق به ورق تاریخ پرشکوه معماری ایران مملو است از بناهایی سترگ و عظیمی، که گذر زمان نه تنها از هیبت و هیمنه آنها نکاسته، بلکه هر چقدر سن و سال آنها بالاتر می رود، حیرت مهندسان دنیا را در برابر پایداری و ایستایی خود برمی انگیزند.

وجود این آثار و تنوع در سبک و مدل های معماری سبب شده که مهرازان دنیا در برابر عظمت این بناهای کم نظیر سر تعظیم فرود آورند.

هر کدام از بناهای معماری ایران زمین در جایگاه خود ارزش و اعتبار والایی دارد اما ویژگی های معماری بناهای ایرانی و اسلامی به خصوص کاروانسراها را، نه مهرازان ایرانی، بلکه مهندسان غربی از جمله ولفرام کلایس و آرتور ابهام پوپ با قلم و قدم و خامه و نامه به گوش دنیایان رسانده اند.

تنوع گونه و تیپ معماری کاروانسراهای ایرانی به حدی است که نمونه های مشابه در میان آنها به چشم نمی خورد و هر یک از ویژگی های فنی و هندسی خاصی برخوردارند.

به عنوان مثال کاروانسرای زین الدین تنها کاروانسرای مدور ایران، کاروانسرای سعد السلطنه بزرگ ترین کاروانسرای درون شهری، کاروانسرای دیرگچین با گنبد گچی و کاروانسرای چمشک لرستان تنها کاروانسرای سه حیاط ایران و از نوع کاروانسراهای کوهستانی است.

یکی از این کاروانسراها چمشک در منطقه چمشک از توابع شهرستان پلدختر بوده و در مسیر راه باستانی شاپورخواست به خوزستان قرار گرفته و ثبت دنیای شده است.

در این رابطه عطا حسن پور، مدیرکل میراث فرهنگی لرستان اظهار کرد: مهم ترین عنصری که زنجیره کاروانسراهای ایران را به هم پیوند می دهد، راه های باستانی است که اغلب کاروانسراها یا در امتداد راه ابریشم یا در امتداد راه های فرعی متصل به آن همانند راه شاهی (حد فاصل مرکز های قدیم ایران شوش به همدان) احداث شده اند، بنابراین باید مطالعه راه ها و پل ها را نیز در آینده نزدیک در دستور کار قرار داد.

وی ادامه داد: به عنوان مثال تنها در طول محور راه شاهی خوزستان به همدان که از کوهستان های سخت گذر لرستان عبور می نماید بیش از 20 کاروانسرا و حدود 50 پل تاریخی وجود دارد که هر کدام تاریخی و افسانه ای در دامان خود دارند و احتیاجمند ثبت و ضبط هستند.

این مسئول گفت: با تمام این اوصاف ثبت دنیای مجموعه کاروانسراهای ایرانی از چند جهت حائر اهمیت بوده که یکی از آنها وسعت و پراکنش این آثار به میزان وسعت ایران زمین است و در بین آثار ثبت شده دنیا تا کنون اثری به این وسعت و گستره جغرافیایی وجود ندارد.

مدیرکل میراث فرهنگی لرستان در ادامه اظهار کرد: در چهل و پنجمین اجلاس دنیای یونسکو در کشور عربستان 54 کاروانسرای ایرانی در قالب یک پرونده به عنوان 27 امین اثر ایران در لیست دنیای به ثبت رسید.

وی اضافه نمود: در بین این 54 کاروانسرا، کاروانسرای چمشک در شهرستان پلدختر که از ویژگی های معماری ممتازی برخوردار است، از جمله ویژگی های این کاروانسرا اینکه تنها کاروانسرای سه حیاطه ایران به شمار میرود.

مدیرکل میراث فرهنگی لرستان اعلام کرد: کاروانسرای چمشک از نوع کاروانسراهای کوهستانی به شمار می آید و با میل های هدایت سنگی که به لحاظ تیپیک در کشور ایران بی نظیر هستند.

وی اعلام کرد: این کاروانسرا در مسیر راه شاهی از شمال به جنوب و مرتبط با راه ابریشم بوده از دوره هخامنشی تا دوران صفوی و هنوز هم کارکرد خود را حفظ نموده و هنوز هم در مسیر راه عشایر کاروانرو هستند.

حسن پور با بیان اینکه کاروان سراهای لرستان یازده گانه از بروجرد تا خوزستان وجود دارد، اضافه نمود: این کاروانسراها به ترتیب از بروجرد، چغلوندی، خرم آباد، شهنشاه، چمشک، قلعه نصیر،اوسر، می شوند، سروگل، چارتا و قلعه رزه کاروانسراهای لرستان هستند که از این کاروانسراها فقط کاروانسرای چمشک ویژگی ثبت دنیای را دارا بود.

وی اظهار کرد: این کاروانسرا حدودا دو هزار متر مربع مساحت دارد و از مصالح سنگ، گچ، آهک و آجر ساخته شده و دارای 19 اتاق، سه استبل و سه حیاط است و در جوار این کاروانسرا غار دست کند کوگان از دوره اشکانیان بنا شده که در دوره خود غاری دوطبقه و بی نظیر و در بین معماری های دست کند ایران ساخت به شمار میرود.

این مسئول اضافه نمود: کاروان سرای چمشک در کنار آزادراه خرم آباد - پل زال زیر ساخت اولیه را دارد اما احتیاج است زیر ساخت ثانویه برای سفر گردشگران ایجاد گردد.

حسن پور اضافه نمود: جاده، آسفالت و تملک زمین های اطراف، ساماندهی رودخانه، سیل بند و دیواره رودخانه، ایجاد تابلوی راهنما، زیر ساخت های آب، برق ،گاز و بازسازی اصولی بنا مدنظر است.

وی اعلام کرد: اکنون که ثبت دنیای شده نگاه دنیا به آن تغییر می نماید و اولین بنای لرستان که ثبت دنیای شد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان اعلام کرد: با توجه به ظرفیت های غنی لرستان در حوزه آثار تاریخی به ویژه کاروانسراهای 11 گانه، چشمک در لیست دنیای یونسکو به ثبت رسید ، چراکه این اثر تاریخی با شاخص های تاریخی ، معماری و ویژگی های انسانی منحصر به فرد به شمار می رود.

فرهاد زیویار، استاندار لرستان نیز در این رابطه اعلام کرد: خصوصیات خاص کاروانسرای چمشک عامل ثبت دنیای آن شده لذا باید برای تامین زیرساخت های گردشگری آن تمهیدات لازم انجام شوند.

وی با اشاره به سه حیاطه بودن و استفاده از مصالح بوم گرد در ساخت این بنا به عنوان ویژگی های منحصر به فرد آن، اظهار کرد: مبادلات فرهنگی، سیاسی، امنیتی و مالی تماما در ساخت این کاروانسرای دنیای در نظر گرفته شده اند.

استاندار لرستان به برگزاری جلسه ستاد خدمات سفر با رویکرد برنامه ریزی برای برطرف مسائل زیرساختی بنای دنیای کاروانسرای چمشک در محوطه این بنا اشاره نمود و گفت: در این جلسه که با حضور مدیران مربوطه برگزار گردید مواردی در جهت برطرف مسائل زیرساختی این اثر به تصویب رسید.

زیویار ساخت دیوار محافظ در برابر طغیان رودخانه، ترمیم جاده دسترسی، برق، آب، گاز و زیرساخت های ارتباطی از جمله تقویت اینترنت را مهم ترین مسائل این بنای تاریخی دنیای برشمرد و توضیح داد: مصوبات خوبی با حضور مدیران مربوطه به تصویب رسید که سریع تر در جهت برطرف این مسائل شروع خواهند شد.

وی میراث فرهنگی را ظرفیت هایی معرفی کرد که ما را به اینجا رسانده اند و اظهار کرد: این میراث کارهایی هستند که گذشتگان برای ما انجام دادند و برای معرفی آنها نباید از هیچ کوششی فروگذار کنیم.

لازم به ذکر است با ثبت کاروانسرای چمشک، بیش از 80 درصد استان های کشور از نعمت ثبت دنیای برخوردار شدند.